Sáng hôm đó, trời âm u như thể cũng mang tâm trạng của cả nhà. Bố chồng tôi qua đời sau một cơn bạo bệnh, để lại khoảng trống không dễ gì lấp đầy. Cả làng cả xóm đến viếng, người thân từ xa kéo về. Trong cái lạnh se sắt của buổi sáng sớm, người ta thầm thì không phải về người đã khuất – mà là về vợ ông, mẹ chồng tôi.
“Không thấy bà ấy khóc à?”
“Lạnh như băng ấy chứ!”
“Cả đời ông ấy hiền lành, thương vợ mà… Sao giờ bà ta…”
Tôi cúi đầu, nghe mà lòng nặng trĩu. Mẹ chồng tôi ngồi ở mép chiếc phản gỗ, lưng thẳng như kẻ sĩ chứ không như người đang chịu tang. Bà không khóc, không than, không một câu kể lể. Chỉ gật đầu chào người đến viếng, rồi lại lặng im. Khi lễ tang kết thúc vào giữa trưa, tôi quay đi dọn mâm cỗ, quay lại thì bà đã xách vali, gọi taxi, lặng lẽ lên thành phố. Mọi người trố mắt nhìn. Không một giọt nước mắt, không một lời từ biệt.
Đến chiều, sóng gió thật sự bắt đầu.
Năm người cô bên chồng tôi – tức năm chị em gái của bố chồng – xuất hiện, mỗi người một vẻ nhưng ai cũng tức tối. Họ vào nhà, không kịp chào hỏi ai, lao vào buồng giữa như một cơn bão:
“Nó đâu rồi? Nó bỏ đi như thế là sao?”
“Chồng chưa kịp yên nghỉ đã xách vali chạy đi, đúng là đàn bà vô tình!”
“Cả đời anh tôi nuôi nó, yêu chiều nó, giờ thì thế đấy!”
Món quà ý nghĩa nhất cho người thân yêu
Tôi đặt mâm cơm xuống, tim đập thình thịch. Làm dâu ba năm, tôi hiểu rõ từng nét tính khí của các cô. Họ thương bố chồng tôi thật, nhưng cũng chẳng bao giờ ưa mẹ chồng tôi. Những mâu thuẫn âm ỉ bấy lâu giờ có cớ để bùng phát.
Tôi nhìn chồng – anh cúi đầu, lặng im. Có lẽ anh cũng đang khó xử như tôi.
Bữa cơm tang trở thành nơi trút giận. Những lời lẽ cay nghiệt liên tiếp được tung ra. “Đồ đá lạnh”, “Sống không có tình người”, “Con dâu mà cũng chẳng ra gì” – họ nói về mẹ chồng tôi như thể bà là tội đồ.
Tôi ngồi lặng một lúc. Rồi đứng dậy.
“Con xin lỗi, nhưng con nghĩ cần nói điều này.”
Mọi ánh mắt đổ dồn vào tôi. Một cô lớn tuổi lên tiếng, giọng gằn:
“Cháu dâu mà lại bênh cái loại không ra gì ấy à?”
Tôi hít một hơi thật sâu.
“Con không bênh ai cả. Nhưng nếu các cô hỏi vì sao mẹ con không khóc, thì con nghĩ… không phải vì bà không đau. Mà vì bà đã khóc cạn nước mắt trong bao nhiêu năm rồi. Chẳng ai sống bên một người đàn ông gần nửa đời người mà có thể vô tình với cái chết của họ được… nếu người đó không từng gánh chịu tất cả một mình.”
Mọi người sững lại. Không ai nói gì. Tôi cúi đầu, rời khỏi bàn cơm, nước mắt trực trào. Tôi không biết những lời ấy có quá lời không. Nhưng tôi đã quá mệt khi nhìn thấy sự cay nghiệt trút lên một người đàn bà chỉ vì bà không khóc.
Tối hôm đó, tôi không ngủ được. Tôi nhìn tấm ảnh bố chồng đặt trên bàn thờ, rồi nhìn sang cái tủ gỗ mà mẹ chồng vẫn dùng để cất thuốc, kim chỉ, những cuốn sổ nhỏ bà vẫn ghi chép. Tôi mở ra. Trong đó, tôi thấy những trang giấy chi chít chữ, từng khoản chi tiêu, từng gói thuốc, từng cơn bệnh của chồng. Không một dòng than thở. Nhưng nét chữ ấy, như thấm đẫm nước mắt khô cạn của bà.
Tôi biết, tôi cần hiểu rõ hơn. Và tôi sẽ tìm đến bà – không phải với tư cách con dâu, mà là một người phụ nữ muốn hiểu một người phụ nữ khác.
Hai ngày sau đám tang, tôi xin chồng nghỉ vài ngày để lên thành phố thăm mẹ chồng. Không báo trước, tôi bấm chuông căn nhà nhỏ ở một khu tập thể cũ – nơi bà sống một mình suốt hơn 10 năm qua. Bà mở cửa, có phần bất ngờ khi thấy tôi, nhưng không hỏi lý do. Chỉ lặng lẽ đặt ấm nước lên bếp.
Căn nhà vẫn gọn gàng, sạch sẽ như lần đầu tôi đến. Nhưng hôm nay, nó lạnh. Không phải vì thời tiết – mà vì người đàn bà ngồi trước mặt tôi, ánh mắt trống rỗng, lặng lẽ như đang lắng nghe tiếng vọng từ một thời xa xăm.
“Mẹ… có ổn không ạ?” – Tôi hỏi.
Bà gật đầu, không nói gì. Tôi chờ. Một lúc lâu sau, bà rót trà, giọng khàn khàn:
“Mẹ ổn. Quen rồi. Hồi ông ấy còn sống, mẹ cũng toàn một mình thế này.”
Tôi siết tay vào tách trà. Như thể một cái chốt nào đó trong lòng tôi bật mở, tôi không kiềm được mà nói:
“Hôm đó… sau khi mẹ đi, các cô kéo đến… họ nói mẹ là người lạnh lùng, vô ơn… Con biết mẹ nghe nhiều rồi, nhưng con vẫn muốn mẹ biết, con không tin điều đó. Vì suốt ba năm làm dâu, con thấy mẹ là người sống tình cảm, chỉ là… mẹ không nói ra.”
Bà nhìn tôi, ánh mắt không giấu nổi chút bối rối. Bà chớp mắt mấy lần rồi quay mặt đi, giọng trầm xuống:
“Họ có quyền nghĩ như vậy. Họ chỉ thấy mẹ không khóc, chứ họ đâu thấy mẹ từng thức trắng mấy đêm chăm ông ấy nằm viện, lau người, xoa bóp, dỗ từng thìa cháo. Cũng không thấy những đêm mùa đông, mẹ đi bộ gần cây số để mua thuốc vì sợ gọi xe tốn tiền…”
Đèn ngủ hình thú ngộ nghĩnh
Bà ngừng lại, chậm rãi đứng dậy, mở ngăn kéo, lấy ra một bọc giấy nhỏ, trong đó là cuốn sổ đã cũ. Những con số, ngày tháng, những dòng ghi chép cẩn thận – từng lần mua thuốc, từng ngày đưa ông đi khám, từng đêm mất ngủ, từng khoản nợ lặt vặt bà âm thầm trả thay…
“Đám cưới các cô ấy, học phí con cái họ, tiền viện phí cho mẹ chồng – một tay ông bà lo. Nhưng là mẹ đứng sau lo hết. Mẹ không trách ai cả. Mẹ sống quen rồi, không cần ai hiểu.”
Tôi nhìn bà, lòng nghẹn lại.
“Vậy… sao mẹ không nói? Sao mẹ không một lần nói với mọi người? Kể cả trong đám tang… sao mẹ không khóc?”
Đèn ngủ hình thú ngộ nghĩnh
Bà mỉm cười – nụ cười buồn nhất mà tôi từng thấy ở một người đàn bà.
“Con biết không, nước mắt là thứ… phải còn cảm xúc mới có thể rơi. Mẹ đã khóc gần nửa đời người rồi. Khóc vì tủi thân, vì cô đơn, vì bị hiểu lầm, vì sống như cái bóng trong một gia đình mà chồng thì hiền lành nhưng chưa bao giờ thật sự hiểu vợ. Đến lúc ông ấy nhắm mắt… mẹ đau, nhưng nước mắt không còn nữa. Mẹ muốn đi ngay sau đám tang vì sợ… nếu ở lại, mẹ sẽ gục ngã thật sự.”
Tôi bật khóc. Không phải vì thương mẹ chồng – mà vì lần đầu tiên, tôi thật sự thấu hiểu bà. Một người phụ nữ cả đời sống đúng mực, không than phiền, không đòi hỏi. Cái giá của sự “mạnh mẽ” là bị mang tiếng “lạnh lùng”. Cái giá của “hy sinh” là bị gán cho hai chữ “vô ơn”.
Gói kỳ nghỉ gia đình
Tôi về quê sau đó, mang theo cuốn sổ cũ mà bà đưa tôi giữ lại “cho con biết mẹ không vô tình như người ta nói”.
Vài hôm sau, tôi xin phép chồng đứng ra tổ chức một buổi giỗ nhỏ đầu tiên cho bố chồng. 5 người cô bên chồng đến, vẫn mang nét mặt không ưa mẹ chồng tôi.
Tôi lặng lẽ rót trà, mời ngồi. Rồi đặt cuốn sổ lên bàn, chậm rãi:
“Hôm nay con xin phép nói một lần, thay mẹ chồng con.”
Họ ngạc nhiên.
“Con không muốn cãi, cũng không phải bênh. Nhưng con nghĩ… đã đến lúc mọi người cần nhìn lại. Mẹ con không khóc trước mặt mọi người, không có nghĩa là bà không đau. Bà đã đau suốt mấy chục năm, trong lặng lẽ. Mọi người trách bà vô ơn… nhưng con xin hỏi, trong suốt những lần bố con nhập viện, ai là người thức đêm trông ông, ai đi vay nóng để trả viện phí, ai chăm từng miếng ăn, từng viên thuốc? Có ai từng hỏi bà một câu không?”
Đèn ngủ hình thú ngộ nghĩnh
Tôi đẩy cuốn sổ ra giữa bàn.
“Tất cả ở đây. Không phải để kể công. Mà để hiểu rằng… nếu không thể yêu thương một người, thì ít nhất, xin đừng phán xét họ từ cái nhìn nông cạn.”
Căn phòng im lặng. Một người cô run run mở sổ, đọc vài dòng rồi thở dài:
“Tôi… tôi không biết…”
Món quà ý nghĩa nhất cho người thân yêu
Người cô út, nhỏ nhẹ:
“Hồi đó chị Hai cứ âm thầm làm hết, chẳng bao giờ kể. Mình nghĩ gì cũng toàn từ suy đoán…”
Tôi không nói gì thêm. Chỉ cúi đầu, lặng lẽ dọn mâm cơm.
Mẹ chồng tôi không trở về dự buổi giỗ năm đó. Bà nói: “Để dành cho người sống tưởng nhớ người mất, mẹ không cần ai nhớ mẹ cả.” Nhưng tôi biết, sau hôm ấy, bà bắt đầu nhận được nhiều cuộc gọi hỏi thăm hơn từ những người trước đây chỉ biết trách bà. Một vài cô thỉnh thoảng gửi quà, gửi thuốc, có khi chẳng nói gì nhiều, chỉ là vài dòng: “Chị giữ gìn sức khỏe.”
Tôi không kể lại với bà. Nhưng tôi biết bà hiểu. Vì lần cuối gọi điện, giọng bà nhẹ đi một chút:
“Mẹ không trách họ đâu. Người ta sống cả đời tin rằng phụ nữ phải khóc mới là thương. Mẹ chỉ khác thôi. Cám ơn con, đã nhìn thấy mẹ.”
